U narednim mjesecima "Nezavisne novine" i "Oslobođenje" pokušaće da odgovore na neka od ključnih pitanja kada je riječ o NATO organizaciji i integracijama i sa stručnjacima iz ove oblasti da predstave prednosti i mane tog procesa.
Za početak, a uz dogovor uredničkih kolegijuma, odlučili smo se da seriju tekstova otvorimo osnovnim informacijama o tome kako je i zbog čega nastao NATO pakt, ko su njegove članice i šta on danas predstavlja u geopolitičkom smislu.
NATO, Organizacija sjevernoatlantskog ugovora ili Sjevernoatlantski savez je vojno-politička organizacija formirana međunarodnim ugovorom sklopljenim 4. aprila 1949. godine između 12 država tadašnjeg Zapadnog bloka, a danas broji 29 zemalja članica, od kojih samo Amerika i Kanada nisu na tlu Evrope.
Osnivači ovog vojno-političkog saveza bili su Belgija, Kanada, Danska, Francuska, Island, Italija, Luksemburg, Holandija, Norveška, Portugal, Ujedinjeno Kraljevstvo i Amerika. Već 1952. godine došlo je do proširenja, osnivačima su se pridružile Grčka i Turska, a tri godine kasnije i Njemačka. Ovaj savez kasnije je proširen i na Španiju, Češku, Mađarsku, Poljsku, Bugarsku, Estoniju, Letoniju, Litvaniju, Rumuniju, Slovačku, Sloveniju, Albaniju, Hrvatsku i Crnu Goru, a na pragu ulaska je i Makedonija.
Mada postoje različite teorije i formalni razlozi nastanka, suština je u tome da je NATO nakon Drugog svjetskog rata formiran kako bi se "odbranio" od Sovjetskog Saveza, što je na određeni način potvrdio i prvi NATO generalni sekretar Hasting Ismay. Stvaranje NATO-a započelo je malo ranije i to potpisivanjem Briselskog sporazuma između Belgije, Francuske, Luksemburga, Holandije i Velike Britanije, čiji je cilj bio da se razvije zajednička odbrana i ojačaju međusobne veze kako bi se oduprli ideološkim, političkim i vojnim prijetnjama i odbranila nacionalna sigurnost, koja je bila ugrožena djelovanjem Sovjetskog Saveza. Tih godina, odnosno odmah nakon Drugog svjetskog rata, komunistička ideologija Sovjetskog Saveza bila je poprilično agresivna i u Evropi je pokušala da pusti svoje korijene, što i nije bilo teško s obzirom na ratom opustošene zemlje i veliki broj nezadovoljnih radnika.
Recimo, u Grčkoj je 1946. godine započeo građanski rat predvođen komunistima koji su svoje ideje nekoliko godina širili kao spasonosne. Kada su vidjeli da NATO sve više jača, kao protivtežu Sovjetski Savez je 1955. godine formirao Varšavski pakt, koji je okupio zemlje oko SSSR, ali za razliku od NATO-a, koji i danas traje, Varšavski pakt raspušten je polovinom 1991. godine i od tada do danas traje rasprava na temu - ima li potrebe za postojanjem NATO-a? Koliko je NATO vojna, a koliko politička organizacija, možda najbolje pokazuje podatak da je prva vojna akcija NATO-a bila u BiH 1994. godine kada su srušeni srpski avioni. Kasnije je NATO bombardovao i položaje Vojske Republike Srpske, što je danas najjači argument onih koji su protiv članstva u ovom savezu.
S druge strane, u BiH su oni kojima integracije u NATO nemaju alternativu i koji se uglavnom pozivaju na jednu od ključnih odredaba u međunarodnom ugovoru na osnovu kojeg je nastao NATO, a koja kaže: "Potpisnice smatraju da se oružani napad na jednu ili više njih, u Evropi ili Sjevernoj Americi, treba smatrati napadom na sve njih i zato se slažu da će u slučaju takvog oružanog napada, svaka od njih, pozivajući se na pravo individualne ili zajedničke samoobrane iz člana 51 Povelje Ujedinjenih nacija, pomoći potpisnici ili potpisnicama koje su napadnute, preduzimajući odmah, same i u skladu s drugim potpisnicama, korake koji se smatraju potrebnim, uključujući upotrebu oružane sile, da bi povratile i održale sigurnost sjevernoatlantskog područja."
Iako je NATO dominantno formiran kao vojna organizacija s ciljem odbrane svojih članica, ona je danas možda i više politička, koja kroz svoje programe saradnje ima uticaj na cijeli svijet. U jednom tekstu nemoguće je prikazati šta sve radi NATO i preko kojih programa je aktivan u cijelom svijetu. Operacije očuvanja mira, saradnja po pitanju borbe protiv terorizma, reforme odbrane, ekonomski aspket sigurnosti, pripremljenost na katastrofe, kontrola naoružanja, logistika, vazdušna odbrana i kontrola upravljanja vazdušnim prostorom, oružje, obrazovanje i obuka, nauka, sajber bezbjednost... samo su neke od oblasti kojima se danas NATO bavi širom svijeta.
"Objavljivanje ovog teksta dijelom je finansirano grantom Ministarstva spoljnih poslova Sjedinjenih Američkih Država (Department of State). Mišljenja, nalazi i zaključci koji su ovdje navedeni pripadaju autorima i ne odražavaju nužno mišljenja, nalaze i zaključke Ministarstva spoljnih poslova Sjedinjenih Američkih Država."
